Welke genomineerde gemeente moet volgens jou de Publieksprijs voor Beste Erfgoedgemeente 2024 winnen? Is dat Apeldoorn, Nieuwegein of Nijmegen?
Lees onder het gele blok meer over de gemeenten en stem!
De stemperiode loopt van 6 mei tot 1 juni. De winnaar van de Publieksprijs wordt samen met de winnaar van de BNG Bank Erfgoedprijs bekend gemaakt tijdens het Erfgoedsymposium in Weert op 6 juni.
Gemeente Apeldoorn
De gemeente Apeldoorn (provincie Gelderland) telt 167.205 inwoners en is daarmee de elfde grootste gemeente van Nederland. Apeldoorn is het stedelijk middelpunt van de Veluwe, Nederlands grootste aaneengesloten bos- en natuurgebied. Veel mensen hebben wel eens een bezoek gebracht aan Paleis het Loo en het zendergebouw van Radio Kootwijk, maar er is meer erfgoed in Apeldoorn – ook uit de Post 65-periode.
In de naoorlogse wederopbouwtijd groeide de stad sterk. In de jaren ’60 en ’70 vestigden diverse grote bedrijven en kantoren zich in Apeldoorn, zoals de Belastingdienst, het Rekencentrum, TNO, het Kadaster en Centraal Beheer. Dit leidde o.a. tot de bouw van bijzondere monumenten als theater Orpheus en het wereldberoemde kantoor van Centraal Beheer. Er komen in deze periode tienduizenden nieuwe Apeldoorners bij, die gaan wonen in wijken als Kerschoten, Zevenhuizen en De Maten. De Maten groeide zelfs uit tot één van de grootste bloemkoolwijken van Nederland.
Al in 2007 werden onder andere Theater Orpheus en het kantoorgebouw van Centraal Beheer aangewezen als gemeentelijk monument. In 2022 liet de gemeente ook haar jongste erfgoed (1970-1990) inventariseren om erachter te komen welke gebouwen, wijken, infrastructuur, openbare ruimte en groen het verhaal van Apeldoorn tussen 1970-1990 vertellen en het gedachtengoed van deze periode representeren. Uit dit onderzoek zijn een longlist en shortlist gekomen, waarvan de gemeente nu de cultuurhistorische waarden onderzoekt en kijkt of de geselecteerde bouwwerken en structuren monument kunnen worden.
Apeldoorn heeft een actief Erfgoedplatform Apeldoorn (EPA) waarin 23 erfgoedorganisaties zijn verenigd. Inwoners en bezoekers van Apeldoorn kunnen over de geschiedenis van de stad leren in cultuurhuis CODA, op digitaal platform Het Grote Verhaal van Apeldoorn en via de kunstkasten verspreid over de gemeente.
Gemeente Nieuwegein
De jonge gemeente Nieuwegein (provincie Utrecht) ligt aan de rivier de Lek. In 1971 ontstond Nieuwegein na samenvoeging van twee dorpskernen, Jutphaas en Vreeswijk. Nieuwegein is een zogenaamde New Town, een stad die is gebouwd naar een planmatig ontwerp, om als groeikern in de behoefte aan woningen te voorzien in stad en regio Utrecht. Momenteel telt Nieuwegein 64.534 inwoners. Als New Town is Nieuwegein bij uitstek een gemeente met veel bebouwing en infrastructuur van na 1965.
In 2021 vierde de gemeente haar 50-jarig bestaan: een halve eeuw waarin een weids en dorps buitengebied veranderde in een stedelijk, maar ook groen gebied, met bedrijven, woningen, parken en het onlangs gerenoveerde stadshart City Plaza. Historisch erfgoed is er in Nieuwegein volop, zoals de archeologische vondsten van de Swifterbantcultuur en de vele oude dijken, (water)wegen, kastelen en forten – o.a. Kasteel Rijnhuizen en de Vaartsche Rijn, het oudste kanaal van Nederland. Een belangrijk deel van het toekomstige UNESCO werelderfgoed de Nieuwe Hollandse Waterlinie ligt in Nieuwegein.
In Nieuwegein is de categorie ‘jong erfgoed’ – bijzondere gebouwen, wijken en infrastructuur van na 1965 – goed vertegenwoordigd. De gemeente greep haar 50ste verjaardag aan om Post 65-erfgoed in de stad te inventariseren. Samen met de inwoners van Nieuwegein maakte de gemeente een selectie van objecten uit de periode 1965-1990, die volgens de inwoners waardevol genoeg zijn om voor de toekomst te behouden. Hieruit kwam bijvoorbeeld bloemkoolwijk De Zwaluw, waar onlangs aandacht aan werd besteed in NRC, maar ook de opvallende houtskeletbouw van De Sierduif in de wijk Doorslag.
Momenteel zet de gemeente vooral in op het vergroten van het bewustzijn van de waarde van jong erfgoed bij bewoners en bezoekers. De gemeente Nieuwegein wil haar oude én jonge erfgoed beter beleefbaar en nog beter zichtbaar maken. Daartoe ontwikkelt de gemeente momenteel een wandelroute langs de waardevolle Post 65-gebouwen in de wijken City en Doorslag.
Ook werkt de gemeente het Erfgoed Deal-project Scholen Nieuwegein verder uit. Nieuwegeinse schoolgebouwen uit de jaren ’70 waren toe aan vernieuwing en in plaats van sloop-nieuwbouw, heeft de gemeente onderzocht of de gebouwen behouden kunnen worden. Op deze manier kan de gemeente jong erfgoed in stand houden en tegelijkertijd kiezen voor gezondheid en duurzaamheid.
Gemeente Nijmegen
Nijmegen is de grootste gemeente in de provincie Gelderland en telt 182.399 inwoners. Nijmegen profileert zich als de oudste stad van Nederland: gesticht door de Romeinen, kreeg Nijmegen rond het jaar 100 al het stads- en marktrecht. Niet alleen de Romeinen hebben een stempel gedrukt op Nijmegen. Ook het bombardement door de geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft zijn sporen achtergelaten. Hierdoor wordt Nijmegen ook wel Wederopbouwstad genoemd – en is er veel Post 65-erfgoed te vinden.
Verschillende historische perioden zijn dus goed vertegenwoordigd in Nijmegen, maar dit betekent niet dat de gemeente geen aandacht heeft voor haar Post 65-erfgoed. Het opvallende Estelgebouw is bijvoorbeeld sinds 2003 gemeentelijk monument. De gemeente was nauw betrokken bij de herbestemming van kantoor tot appartementen. Momenteel zet de gemeente zich in voor het behoud en de ontwikkeling van haar Post 65-erfgoed: bijzondere gebouwen en gebieden die na 1965 zijn ontstaan, zoals universiteitscampus Heyendaal en Kinderdorp Neerbosch.
Kinderdorp Neerbosch was ooit de grootste weesinrichting van Nederland en bood opvang aan bijna 1100 kinderen. Neerbosch heeft zich ontwikkeld tot een groengebied met veel ruimte voor zorg- en (speciaal) onderwijsinstellingen, met in het oog springende paviljoens. In deze paviljoens werden kinderen vanaf de jaren ’70 in kleinschaligheid opgevangen. De in het oog springende paviljoens representeren er de omslag van de wezenzorg naar jeugdzorg in Nederland.
Op campus Heyendaal, waar vanaf de jaren ’50 de Radboud Universiteit is gevestigd, vind je gebouwen in de stijl van de Bossche School en structuralistische architectuur uit de jaren ’70. Samen met de campuspartners is de gemeente Nijmegen nu bezig met het opstellen van een gebiedsvisie voor de toekomst van het gebied. De gemeente wil hierin zowel de oude landgoedlaag als de laag van de universiteitsgebouwen benadrukken.
De BNG Bank Erfgoedprijs
De BNG Bank Erfgoedprijs wordt jaarlijks uitgereikt aan de gemeente met het beste erfgoedbeleid. Met deze prijs ter waarde van €25.000 willen we goede voorbeelden delen van gemeenten die goed met hun erfgoed omgaan. Zo kunnen we andere gemeenten inspireren. De prijs is een initiatief van het Erfgoedplatform van Kunsten ’92 en hoofdsponsor is BNG Cultuurfonds.
Het thema van de BNG Bank Erfgoedprijs 2024 is: Post 65-erfgoed. De gemeenten Apeldoorn, Nieuwegein en Nijmegen zijn genomineerd voor de BNG Bank Erfgoedprijs 2024.
Op 6 juni wordt tijdens het Erfgoedsymposium in Weert de winnaar bekendgemaakt. Het evenement duurt van 10.00 tot 17.00 en bestaat uit verschillende onderdelen.