Welke genomineerde gemeente moet volgens jou de Publieksprijs voor Beste Erfgoedgemeente 2023 winnen? Is dat Arnhem, Nieuwegein, Roosendaal of Weert? Lees hieronder meer over de gemeenten en stem!
De gemeente Arnhem
Arnhem is een stad en gemeente en de hoofdstad van de provincie Gelderland. De gemeente telt 164.096 inwoners en is daarmee de twaalfde grootste gemeente van Nederland. De geschiedenis van Arnhem uit zich op vele manieren: van monumentale gebouwen tot archeologische vondsten, en herinneringen aan belangrijke gebeurtenissen zoals de Slag om Arnhem. In al deze uitingen zijn mooie voorbeelden van groen erfgoed terug te vinden.
Midden in Arnhem liggen drie onderling verbonden parken: de parken Sonsbeek, Zijpendaal en Gulden Bodem. Deze voormalige landgoederen hebben alle drie de status rijksmonument en beslaan samen ongeveer 200 hectare aan bos, watervallen, historische bouwwerken, musea en doorkijkjes. Sinds eind 2021 worden de parken bestendig gemaakt tegen de effecten van klimaatverandering en zo ingericht dat ze bijdragen aan de lokale biodiversiteit. Bij de vorming en uitvoering van deze visie zijn de vele belangengroepen die de parken rijk zijn zoveel mogelijk betrokken.
Ook buiten het stadscentrum is veel groen erfgoed te bewonderen. In Arnhem-zuid liggen bijvoorbeeld de resten van Castellum Meinerswijk, een Romeinse legerplaats dat onderdeel was van de Neder-Germaanse Limes: de grens van het Romeinse Rijk, in 2021 toegevoegd aan de Unesco werelderfgoedlijst. In de nabijheid is een replica van een Romeinse tuin aangelegd met gewassen die in die tijd geteeld werden. Vanuit deze Romeinse tuin worden samen met een actieve groep vrijwilligers rondleidingen georganiseerd naar Castellum Meinerswijk en verschillende activiteiten georganiseerd waardoor het Romeinse erfgoed van Arnhem te beleven is.
De gemeente Nieuwegein
Nieuwegein is een jonge gemeente en plaats in de provincie Utrecht, gelegen aan de rivier de Lek. In 1971 ontstond Nieuwegein ten zuiden van de stad Utrecht, na samenvoeging van de vroegere gemeenten Jutphaas en Vreeswijk. Momenteel telt Nieuwegein 64.534 inwoners. De gemeente ontleent haar naam aan de Middeleeuwse nederzetting ’t Geyn, die in hetzelfde gebied lag. In Nieuwegein bevinden zich belangrijke cultuurhistorische elementen uit deze tijd, zoals Kasteel Rijnhuizen en de Vaartsche Rijn, het oudste kanaal van Nederland, die beide een bijzondere bijdrage maken aan het groen erfgoed van de gemeente.
Anno 2023 staat de omgevingsvisie van Nieuwegein in het teken van verstedelijking en vergroening. Zo worden als onderdeel van de ontwikkeling van het gebied Rijnhuizen de groene waarden van (verdwenen) kastelen, Unesco werelderfgoed en een ontginningslint met elkaar verbonden tot Park Rijnhuizen. Dit gebeurt in samenspraak met de nieuwe bewoners van het gebied. Verder zijn als onderdeel van het programma Betere Buurten in de wijk Kerkveld informatieborden geplaatst over de 900-jarige begraafplaats Kerkveld en over verscheidene monumenten. Ook voor jonger erfgoed is aandacht: inwoners van Nieuwegein stemden op het meest bijzondere bouwwerk uit de periode 1965-1990. Na deze inventarisatie volgt aanwijzing en de gemeente is tot nu toe één jong (Post ’65) monument rijker.
De Lekdijk, die in de 11e eeuw werd aangelegd en zelf van cultuurhistorische waarde is, wordt momenteel samen met het Hoogheemraadschap en de provincie versterkt, waarbij aandacht is voor recreatie, natuur en mobiliteit. Ter hoogte van Vreeswijk worden historische elementen, zoals sluizen en het militaire erfgoed van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, bovendien extra belicht als mogelijke rustpunten bij wandelingen en fietstochten.
De gemeente Roosendaal
Roosendaal is een gemeente in de provincie Noord-Brabant. In 2022 telt deze gemeente 77.182 inwoners. Roosendaal kent een rijke geschiedenis die teruggaat tot de twaalfde en dertiende eeuw. De opkomst van de turfstekerij in de Middeleeuwen en de levendige handel in turf die daarop volgde, zorgden voor een bloei waarvan de sporen vandaag de dag nog zijn terug te zien. Naast de kern Wouw en de stad Roosendaal bestaat de gemeente uit de dorpen Moerstraten, Wouwse Plantage, Heerle en Nispen.
Ten noordwesten van het dorp Wouw ligt het Kasteel van Wouw, een beschermd archeologisch rijksmonument. Het Kasteel is van origine een waterburcht: een kasteel op een heuvel met een (dubbele) gracht eromheen. Sinds de 17e eeuw is het kasteel echter in verval geraakt. De stichting Kasteel van Wouw was al langer van plan om het kasteel en de slotgracht opnieuw toegankelijk te maken. De wens van waterschap Brabantse Delta om wateroverlast in het dorp Kruisland tegen te gaan door op het kasteelterrein waterberging te realiseren, vormde een doorbraak voor deze plannen en gaf het groene erfgoed ook een klimaatadaptieve functie. De slotgracht is uitgediept om als opslagplek voor water te dienen, er is een stuw aangelegd om het waterpeil te reguleren en het bodemsysteem is verbeterd. Het historische terrein is bovendien onderdeel geworden van een ecologische verbindingszone, waardoor dieren en planten zich gemakkelijker kunnen verspreiden tussen verschillende natuurgebieden en het risico op uitsterving wordt verkleind.
Ook in de stadskern van Roosendaal zijn goede voorbeelden van groen erfgoed terug te vinden, zoals de oude turfvaarten die zijn hersteld en Kloostertuin Mariadal, die nu bij woningbouwontwikkeling wordt betrokken.
De gemeente Weert
Weert is een gemeente op de grens van Limburg en Noord-Brabant. De grootste dorpskernen zijn Weert, Stramproy, Altweerterheide, Tungelroy, Swartbroek, en Laar. In 2022 telt deze gemeente 50.362 inwoners. Weert is een stad met een rijke cultuur en historie. In 1062 wordt de plaats in een akte voor het eerst genoemd als ‘Wertha’, wat ‘land omgeven door water en moerassen’. De plaats ontwikkelde zich tot een bloeiende stad in het begin van de 15e eeuw. De stadswording van Weert is onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van de Familie van Horne, de bewoners van het voormalige kasteel Nijenborgh waarvan de voorburcht in het centrum van Weert ligt.
In 2022 is de oorspronkelijke structuur van kasteel Nijenborgh verbonden met het Weerter stadspark en is het geheel heringericht als het Kasteelpark Nijenborgh, waar historie, groen en water het ontwerp van het park bepaalden. In Kasteelpark Nijenborgh staat een standbeeld van de Graaf van Horne, een belangrijk figuur in de Tachtigjarige Oorlog. Ook zijn er archeologische opgravingen gedaan in het gebied, wordt de historische poort gerenoveerd en dient het paviljoen op het terrein als tentoonstellings- en onderzoeksruimte en als podium voor activiteiten en optredens. Daarnaast is het park onderdeel van de klimaatadaptatieplannen van de gemeente Weert: het zorgt voor koelte en biodiversiteit en heeft een goede waterhuishouding.
De gemeente Weert heeft ook vele ‘groene parels’ waarin groen erfgoed duidelijk tot uiting komt, zoals de Kloostertuin Birgitinessen en de Laarderschans. Deze parels worden aangereikt door bewoners en leggen de basis voor een mooie samenwerking tussen gemeente en gemeenschap. Met het project Graven naar de graven worden ook de jongere bewoners van de gemeente nauw betrokken bij de geschiedenis van de gemeente.
De BNG Bank Erfgoedprijs
De BNG Bank Erfgoedprijs wordt jaarlijks uitgereikt aan de gemeente met het beste erfgoedbeleid. Met deze prijs ter waarde van €25.000 willen we goede voorbeelden delen van gemeenten die goed met hun erfgoed omgaan. Zo kunnen we andere gemeenten inspireren. De prijs is een initiatief van het Erfgoedplatform van Kunsten ’92 en hoofdsponsor is BNG Cultuurfonds.
Het thema van de BNG Bank Erfgoedprijs 2023 is: Groen Erfgoed. De gemeenten Arnhem, Nieuwegein, Roosendaal en Weert zijn genomineerd voor de BNG Bank Erfgoedprijs 2023.
Op 8 juni wordt tijdens het Erfgoedsymposium in Eindhoven de winnaar bekendgemaakt. Het evenement duurt van 10.00 tot 17.00 en bestaat uit verschillende onderdelen.