Vanaf donderdag 5 september kunnen alle gemeenten in Nederland zich aanmelden voor de BNG Bank Erfgoedprijs 2025: de prijs voor de gemeente die het beste met haar erfgoed omgaat en haar inwoners daar op inspirerende wijze bij betrekt. De winnaar van de BNG Bank Erfgoedprijs ontvangt € 25.000! Het thema voor de aankomende prijs is immaterieel erfgoed.
Met deze prijs willen we goede voorbeelden delen en andere gemeenten inspireren. De BNG Bank Erfgoedprijs wordt sinds 2010 georganiseerd door het Erfgoedplatform van Kunsten ’92 en wordt mogelijk gemaakt door hoofdsponsor BNG Cultuurfonds.
Thema 2025: Immaterieel erfgoed
Immaterieel erfgoed is ‘levend erfgoed’. Het omvat ambachten, feesten, tradities, rituelen, uitdrukkingen en bijzondere kennis of vaardigheden die gemeenschappen en groepen delen en doorgeven aan hun kinderen en nieuwe gemeenschapsleden. Een bijzonder kenmerk van immaterieel erfgoed is dat het van generatie op generatie wordt overgedragen en bijdraagt aan een gemeenschappelijke identiteit. Van het vieren van Keti Koti, bloemencorso’s en draaiorgels op straat tot vreugdevuren, de kermis en de landelijke kinderpostzegelactie. Zie voor meer voorbeelden de website van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN).
Continuïteit en ontwikkeling
Immaterieel erfgoed staat dicht bij mensen en verbindt verschillende lagen van de bevolking met elkaar. Sociale gewoonten, tradities en bijzondere kennis of vaardigheden die worden gedeeld door een gemeenschap geven een gevoel van continuïteit, eigenheid en houvast. Dat neemt niet weg dat immaterieel erfgoed zelf ook verandert. Soms schuurt de wens van een gemeenschap om hun immaterieel erfgoed in stand te houden met de opvattingen en belangen van anderen. Dit leidt soms tot de aanpassing van bepaalde tradities en gebruiken om deze toekomstbestendig te maken.
Immaterieel erfgoed op de radar
In 2012 ondertekende Nederland het UNESCO Verdrag inzake de Bescherming van Immaterieel Cultureel Erfgoed. Hierin staat dat beoefenaren van immaterieel erfgoed ondersteuning verdienen bij de borging van hun immaterieel erfgoed en dat overheden bijdragen aan een klimaat dat dit mogelijk maakt. Na ondertekening wees Nederland het KIEN aan als coördinator. Voor gemeenten resulteerde dit onder andere in de handreiking ‘Beleid rond immaterieel erfgoed’ door het KIEN als coördinerend orgaan.
Ook het Verdrag van Faro, door Nederland ondertekend in januari 2024, benadrukt de maatschappelijke en verbindende waarde van erfgoed en het belang van deelname door de samenleving. Het vergroten van het bewustzijn van het immaterieel erfgoed dat in de gemeente wordt beoefend en het sterken van erfgoedgemeenschappen zijn dus in lijn met deze internationale verdragen.
Steeds meer gemeenten hebben immaterieel erfgoed op de radar. Hoe ondersteunen gemeenten hun immaterieel erfgoedgemeenschappen? Is immaterieel erfgoed inmiddels een integraal onderdeel van gemeentelijk beleid? En hoe inclusief is de definitie van immaterieel erfgoed die gemeenten hanteren?
HOE WERKT HET AANMELDEN?
Wij nodigen alle gemeenten – en specifiek zij die actief immaterieel erfgoed waarborgen – uit om zich aan te melden door op het aanmeldformulier kort toe te lichten waarom de gemeente de beste erfgoedgemeente is, met speciale aandacht voor immaterieel erfgoed. Het is ook mogelijk om als organisatie of als persoon een gemeente voor te dragen, dat kan via hetzelfde formulier.
Denk jij dat jouw gemeente in aanmerking komt voor de prijs? Lees dan onderstaande criteria goed door en vul het formulier in!
De sluitingsdatum voor aanmeldingen is 23 november aanstaande.
CRITERIA
De jury beoordeelt gemeenten onder andere op de volgende criteria. Maar goed geformuleerd beleid is niet altijd doorslaggevend. Ook de praktijk doet er veel toe. Bij deze editie kijken we specifiek naar immaterieel erfgoed en wat de gemeente daarmee doet. Tijdens de beoordeling wordt bijvoorbeeld ook gekeken naar de inzet van de gemeenteambtenaren en de resultaten. Zij zijn een belangrijke schakel om het verschil te maken en om het belang van erfgoed voor hun gemeente en hun inwoners op de kaart te zetten.
VISIE EN INTEGRAAL BELEID
Heeft de gemeente een heldere visie met betrekking tot erfgoed, en is het erfgoedbeleid geïntegreerd in andere beleidsdomeinen (waaronder het beleid rondom de leefomgeving)?
TOEKOMSTGERICHTHEID
Op welke wijze wordt erfgoed ingezet om de gemeente een aansprekend toekomstperspectief te geven? Sluit het erfgoedbeleid aan op urgente thema’s in de samenleving, zoals digitalisering, klimaat en duurzaamheid?
PARTICIPATIE EN INCLUSIE
Hoe zijn inwoners betrokken bij het erfgoed in de gemeente? Hoe inclusief is het beleid: houdt het bijvoorbeeld rekening met toegankelijkheid voor en participatie door elke leeftijd, afkomst, sociaaleconomische groep, en ook met fysieke toegankelijkheid? Wordt inwoners de ruimte geboden voor ondernemerschap? Wat doet de gemeente aan erfgoededucatie?
COMMUNICATIE
Hoe en met wie communiceert de gemeente over het erfgoedbeleid en de -projecten? Op welke wijze weet men bewoners en bezoekers enthousiast te maken voor de eigen omgeving?
IMMATERIEEL ERFGOED
Welke kansen biedt immaterieel erfgoed volgens de gemeente? Welke rol ziet de gemeente voor zichzelf in de instandhouding en ontwikkeling van immaterieel erfgoed? Hoe steunt de gemeente haar erfgoedgemeenschappen en beoefenaren van immaterieel erfgoed? Ligt de nadruk van immaterieel erfgoedbeleid op het benutten van het toeristisch potentieel of is er ook oog voor de sociaal-maatschappelijke waarde?
Hoe inclusief is de definitie van immaterieel erfgoed die de gemeente hanteert? Wordt er bijvoorbeeld ook ruimte geboden aan gemeenschappen die tradities beoefenen die niet regio-gebonden zijn en aan erfgoed dat verbonden is aan gemeenschappen met een migratieachtergrond? Benut de gemeente het sociale potentieel van immaterieel erfgoed?
TIJDLIJN
- Start aanmeldingen: 5 september 2024
- Sluiting aanmeldingen: 23 november 2024
- Bekendmaking shortlist: eind januari 2025
- Pitches: woensdag 16 april 2025, RCE, Amersfoort
- Prijsuitreiking en symposium: woensdag 11 juni 2025, in de gemeente Nijmegen (winnaar van de BNG Bank Erfgoedprijs 2024).