Als tegenhanger van de bezuinigingen op de cultuursector probeert het ministerie van OCW de sector te helpen bij het verkrijgen van meer eigen inkomsten. Dat gebeurde al met de Geefwet en er is nu ook een programma Ondernemerschap Cultuur in voorbereiding. Wat kunnen culturele instellingen daarmee?
De bedoeling van de Geefwet is dat culturele instellingen meer eigen inkomsten gaan krijgen. Hiervoor zijn de mogelijkheden voor ‘algemeen nut beogende instellingen’ (anbi’s) per 1 januari 2012 uitgebreid. Giften aan anbi’s zijn namelijk fiscaal aftrekbaar, wat particulieren een belastingvoordeel tot 52% kan opleveren. Culturele instellingen konden vóór 2012 vaak de anbi-status niet krijgen. Dat is nu verholpen doordat expliciet in de wet is opgenomen dat ‘cultuur’ algemeen nut is én dat commerciële activiteiten toegestaan zijn voor anbi’s.
Het anbi-team van de
Belastingdienst
in Den Bosch
heeft moeten
wennen aan deze
veranderingen.
Tijdens de behandeling in het parlement werd ‘cultuur’ ruim omschreven en er werd toegevoegd dat het lidmaatschap van een brancheorganisatie, zoals o.a. de Museumvereniging, VSCD, NAPK en VNPF, een aanwijzing is dat een culturele instelling algemeen nuttige activiteiten ontplooit. Het anbi-team van de Belastingdienst in Den Bosch heeft moeten wennen aan deze veranderingen, want de oude ‘open norm’ voor het anbi-begrip is per 2012 vervangen door een (ruimere) wettelijke definitie, waardoor het anbi-team nog maar marginaal zelf kan bepalen wat algemeen nut is. En veel culturele instellingen, voor wie de anbi-status voorheen was afgewezen, moeten die vanaf 2012 wel kunnen krijgen. Inmiddels krijgen zij ook volop anbi-beschikkingen, o.a. via collectieve aanvragen van de VNPF en VSCD.
Multiplier voor giften
Voor giften aan culturele instellingen is een extra belastingaftrek gecreëerd, de zgn. ‘multiplier’:
• 25% extra voor particulieren (inkomstenbelasting) over totaal max. 5.000 euro per jaar, dus max. 1.250 euro extra
• 50% extra voor bedrijven (vennootschapsbelasting) over totaal max. 5.000 euro per jaar, dus max. 2.500 euro extra
Wel moet hiervoor de culturele instelling op www.belastingdienst.nl de toevoeging ‘cultuur’ aan de anbi-status hebben gekregen, want pas dan is zij officieel als ‘culturele instelling’ aangemerkt. Giften van particulieren kunnen worden onderverdeeld in losse giften en periodieke giften. Het verschil tussen beiden is als volgt:
• Voor losse giften geldt een drempel van 1% van het jaarinkomen. Dus bij een inkomen van 40.000 euro is de eerste 400 euro niet aftrekbaar. Ook is er een maximale aftrek van 10% van het jaarinkomen.
• Periodieke giften zijn onbeperkt aftrekbaar, maar de gever moet zich er wel op vastleggen om de gift minstens 5 jaar te doen en moet deze in een notariële akte laten vastleggen. Voor dat laatste wordt overigens momenteel door het Ministerie van Financiën uitgezocht of dat ook zonder notariële akte zou kunnen.
Periodieke giften zijn dus fiscaal gunstiger voor particulieren en geven de culturele instellingen de zekerheid van inkomsten gedurende tenminste 5 jaar. En door de belastingaftrek en de multiplier kunnen de gevers een hoger bedrag geven tegen dezelfde nettokosten. Zie onderstaande tabel:
Hierbij moet wel rekening gehouden worden met het jaarmaximum van 5.000 euro giften aan culturele instellingen, waarover de multiplier mag worden berekend.
Bedrijven willen sponsoren
Ook voor bedrijven is het mogelijk om giften aan anbi’s af te trekken van de vennootschapsbelasting. En ook zij krijgen een multiplier als de gift gedaan wordt aan een culturele instelling, zelfs 50% extra tot een maximum van 5.000 euro per jaar. Tegen een Vpb-tarief van 20% – 25% levert dit een voordeel op van maximaal 25% VPB x 50% x 5.000 euro = 625 euro VPB. Maar bedrijven zullen van deze mogelijkheid weinig gebruikmaken, omdat zij bij voorkeur hun bijdrage als sponsoring geven. In dat geval zegt de culturele instelling toe naamsbekendheid te zullen maken of andere tegenprestaties te zullen leveren, waarvoor een factuur wordt gestuurd met als omschrijving ‘sponsoring’. Deze kosten zijn normaal als bedrijfskosten aftrekbaar, ongeacht het resultaat van het bedrijf, terwijl giften weliswaar vanaf 2012 tot 50% van de winst van een bedrijf aftrekbaar zijn, maar niet tot aftrek kunnen komen als een bedrijf verlies zou maken.
Bedrijven zullen
veelal de voorkeur
blijven geven aan
sponsoring boven
giftenaftrek.
Tegenover dit risico op niet-aftrekbaarheid is het belastingvoordeel van de multiplier niet zo groot dat een bedrijf daarvoor switcht van bedrijfskostenaftrek (sponsoring) naar giftenaftrek. Verder past sponsoring vaak ook beter bij de verhouding tussen twee ondernemers, het bedrijf aan de ene kant en de culturele ondernemer aan de andere kant. Dus bedrijven zullen veelal de voorkeur blijven geven aan sponsoring boven giftenaftrek.
Betrokkenheid voorop
Particulieren en bedrijven zullen culturele instellingen financieel willen steunen als zij zich betrokken voelen bij de instelling en haar activiteiten. Het zal niet komen door de fiscale aftrekbaarheid, want dat zal een bijkomend voordeel zijn, waardoor de gift hoger kan uitvallen en de instelling nog wat meer sympathie krijgt. Het kweken van de betrokkenheid moet voorop staan bij de giftenwerving, want anders komt het niet tot financiële bijdragen. Verder levert de betrokkenheid ook een trouwer publiek op: een goed bestand aan echt geïnteresseerde klanten, die dat ook graag willen rondvertellen aan anderen. Bij kleine giften, bijvoorbeeld tot 100 euro per jaar, zal de fiscale aftrek voor de gever niet belangrijk zijn. Maar bij grotere bedragen, bijvoorbeeld van 500, 1.000 euro of meer per jaar, zal de fiscale aftrekbaarheid kunnen bewerkstelligen dat de gever juist een hoger bedrag wil geven. De culturele instelling kan dan de notariële akte voor de periodieke gift verzorgen, waarvoor de gever een volmacht kan afgeven. Sommige notarissen doen de aktes gratis, anderen tegen een laag tarief. De drempel kan voor de gever worden verlaagd als de volmacht op de eigen website van de culturele instelling wordt gezet en zo kan worden gedownload, ingevuld en opgestuurd. En misschien is de notariële akte binnenkort dus niet meer nodig.
Tegenprestaties
In beginsel wordt een gift uit vrijgevigheid gedaan, hetgeen betekent dat er geen op geld waardeerbare tegenprestaties tegenover zouden mogen staan. Dit lijkt echter niet absoluut te hoeven worden opgevat, want het lijkt voldoende te zijn als een gift ‘nagenoeg uitsluitend’ vrijgevig is, hetgeen fiscaal betekent voor 90% of meer. Hierdoor kan toch wel voor maximaal 10% aan op geld waardeerbare tegenprestaties gegeven worden, zonder dat het karakter van de gift verloren gaat. Deze interpretatie lijkt niet strijdig te zijn met de anbi-wetgeving, maar is nog niet bevestigd in bijvoorbeeld een beleidsbesluit van het Ministerie van Financiën. Het verdient dus de voorkeur om terughoudend te zijn met op geld waardeerbare tegenprestaties en bij hogere bedragen vooraf te overleggen met de belastinginspecteur. Niet op geld waardeerbare tegenprestaties, zoals uitnodigingen, nieuwsbrieven, het eerder mogen kopen van kaarten en dergelijke, doen niet af aan de vrijgevigheid van een gift.
Programma Ondernemerschap Cultuur
Na initiatieven van eerdere kabinetten en commissies heeft het kabinet-Rutte stevig doorgezet dat culturele instellingen ondernemender moeten worden. De Geefwet met de uitbreiding van de anbi-status en giftenaftrek is daar een voorbeeld van, maar het Ministerie van OCW heeft inmiddels ook het programma Ondernemerschap Cultuur ontwikkeld. Dat bestaat uit drie onderdelen:
a. Het stimuleren van een geefcultuur door
• meer communicatie over Geven aan Cultuur
• het aanstellen van een mecenaatmakelaar
• onderzoek naar de fiscale aspecten van cultuurmecenaat
b. Ondersteunen van culturele instellingen en makers door
• het versterken van het ondernemerschap bij individuele creatieve makers en kleine instellingen
• afstemming met het kunstvakonderwijs: ‘Focus op toptalent’
• een leiderschapsprogramma voor de cultuursector
c. Onderzoek en monitoring
• ondernemerschap in de basisinfrastructuur
• invloed van de economische situatie op de culturele sector
Een internetconsultatie over het concept van dit programma is net afgelopen, de staatssecretaris van OCW komt binnenkort met een brief aan het parlement waarin hij het programma officieel aanbiedt. De volledige tekst van het concept is op internet te vinden onder de zoekterm ‘Programma Ondernemerschap Cultuur’. De communicatie over Geven aan Cultuur zal van start gaan eind augustus of begin september 2012 bij de opening van het culturele seizoen 2012/2013. Het is de bedoeling dat de mecenaatmakelaar in januari 2013 wordt gelanceerd en 4 jaar actief zal zijn. De ondersteuning van kleine culturele instellingen, kunstenaars en creatieve makers op het gebied van ondernemerschap zal vooral in 2013 en 2014 worden gedaan. Met het leiderschapsprogramma wordt bedoeld dat jonge managers van instellingen zo kunnen worden geschoold dat zij toekomstige culturele leiders worden, die hun kennis vervolgens kunnen doorgeven aan nieuwe, jonge managers. Dit onderdeel zal in 2013 starten en 4 jaar gaan duren.
Bezuinigingen compenseren?
Bij elkaar heeft Nederland goede regels voor fiscale giftenaftrek. Particulieren kunnen met losse en periodieke giften hun giftenaftrek optimaliseren, bedrijven kennen geen beperking als zij een sponsorbijdrage leveren en hebben er met de multiplier een extra giftenaftrek bij gekregen. Kleine verbeteringen zijn wel denkbaar, maar het basissysteem is goed op orde. De bezuinigingen zullen vanaf 2013 echter sterk voelbaar worden, zowel door de kortingen op de Basisinfrastructuur en het Fonds Podiumkunsten als op de gemeentesubsidies. Na Rotterdam, Groningen en Den Haag komen ook andere steden, de Raad voor Cultuur en het Fonds met hun adviezen, waarna in het najaar definitief besloten zal worden over de subsidieverdeling. Dit zal onvermijdelijk pijnlijke gevolgen hebben, vooral omdat de bezuinigingen al per 2013 zullen worden doorgevoerd.
Het is een illusie
om te denken dat
de bezuinigingen
volledig zouden
kunnen worden
opgevangen.
De Geefwet en het programma Ondernemerschap Cultuur zullen wel tot enige compensatie voor de bezuinigingen leiden, zoals al blijkt uit de eerste resultaten bij culturele instellingen, maar het is een illusie om te denken dat hiermee de bezuinigingen volledig zouden kunnen worden opgevangen. Het is echter wel positief dat de demissionaire staatssecretaris van Cultuur nieuwe impulsen wil geven met zowel de Geefwet en het programma Ondernemerschap Cultuur.
Dr. Dick Molenaar is belastingadviseur bij
All Arts Belastingadviseurs in Rotterdam