Terwijl in Zuid Amerika kinderen met een achterstand succesvol tot grote muzikale hoogte worden gestuwd, blijft de Nederlandse muzikale educatie ver achter. Onbegrijpelijk vindt mezzosopraan Christianne Stotijn. Zijn dochter heet Delfin. Een jaar celloles volgt ze en haar eerste uitvoering is net achter de rug. Melih, mijn Turkse taxichauffeur in Londen vertelt met trots dat zijn dochtertje veel talent heeft en een wilskracht laat zien van een ijzeren vlinder. Ze krijgt privéles voor 35 Britse Ponden per uur. Melih zelf maakt dagen door waarbij het hem niet lukt om met tien uur werk 35 Pond bij elkaar te sprokkelen. Toch heeft hij werkelijk alles over om zijn dochters celloles te kunnen betalen.
“Was er in London maar een El Sistema”, dacht ik. Dit Venezolaanse muziekeducatiesysteem werd opgericht door José Antonio Abreu. Zijn doel was het verzorgen van een gratis, maar uitmuntende muzikale opleiding voor jongeren uit kansarme gezinnen. Het Simón Bolívar Youth Orchestra werd opgericht als onderdeel van El Sistema. Het is een onbeschrijflijk sterke ervaring om met deze jongeren te zingen. Niet alleen door hun sublieme kracht, maar vooral doordat elk concert uitstraalt een zaak van leven of dood te zijn. In januari van dit jaar zong ik, in Los Angeles, onder Gustavo Dudamel, Mahlers Derde symfonie met hen. Ik zong voor Delfin. Ruim vijftien jaar woont Melih nu in London. Hij vertelt dat hij volledig is opgebrand. Hij kan niet meer tegen de egoïstische consumptie-vraatzucht van zijn medemens. Volgend jaar zal hij met gezin terugreizen naar zijn vaderland. Zijn broer koos voor Holland. Toen hij zei dat het hem speet, dat ook hij destijds niet voor Holland had gekozen, moest ik hem helaas vertellen, dat ook Holland in een leegtespiraal terecht is gekomen. Waar cultuur de kracht en ontwikkeling van het menselijk wezen zou kunnen uitdragen, wordt in Holland de mens gelijk gesteld aan het dier.
Melih vertelt me dat het in Zuid-Turkije, ondenkbaar is, zoals hij dagelijks meemaakt in London, dat men zijn buren niet aanspreekt en niet kent, of alleen op afspraak een bezoek aflegt. In Turkije echter deelt men de oogst, men ruilt gewassen. Ja, er zijn daar weer andere problemen, maar elkaar helpen is de grondhouding. Een instelling, die ook in Nederland verdwenen lijkt. Het Simón Bolívar Youth Orchestra liet mij zien hoe te midden van de erbarmelijke levensomstandigheden en hoge criminaliteit van Venezuela, een orkest kan herrijzen dat bestaat uit bloeiende kinderen. Zij, die een toekomst hebben gekregen, doordat ze zich door middel van een instrument leren ontwikkelen. Als kind, als mens, als verbindende schakel naar de ander.
Hoe verbind je talent,
onderwijs en leven?
Door muziekvakken
op scholen als eerste te
schrappen?
Het meest opvallende in Nederland is dat tegenover de dramatische slag aan bezuinigingen, die nog werkelijk niet te overzien valt, niets opbouwends staat. Hoe kan men echter uitdragen dat alleen de toporkesten en instellingen zullen blijven bestaan als de weg er naartoe volledig wordt doorgesneden? Als er geen excellente opleidingen tegenover staan, die naar dit niveau kunnen leiden? Op de huidige conservatoria is geen geld meer voor docenten en veel leerlingen die in de praktijk geen baan zullen vinden, worden toch aangenomen. Hoe verbind je talent, onderwijs en leven? Door muziekvakken op scholen als eerste te schrappen? Door creativiteit uit te bannen, omdat ze geen nut zou uitdragen? Door van een prachtig oud conservatorium een afschrikwekkend duur hotel te maken? Of door maar weer een totaal overbodige nieuwe spoorlijn aan te leggen voor 5 miljoen euro? Een ‘El Sistema’ is bij ons ver te zoeken. In heel Europa wordt bezuinigd, maar nergens lijkt het onderwijs en opleidingsniveau voor kinderen en jonge mensen zo aangetast als in Nederland. Groter dan ooit ligt een opdracht voor me om muziek door te geven aan kinderen van nu.
Christianne Stotijn is mezzosopraan